Pod koniec ubiegłego roku Słowackie Muzeum Designu opublikowało przetłumaczoną kolekcję tekstowych przygód z lat 80. z tego regionu. Gry, często programowane przez nastolatków, uchwyciły moment w historii, kiedy pierwsze pokolenie słowackich programistów uczyło się swojego rzemiosła, aby dzielić się nimi z przyjaciółmi.
Muzeum nie zawsze zajmowało się grami. Maroš Brojo, dyrektor generalny Słowackiego Stowarzyszenia Twórców Gier, przedstawił kolekcję multimedialną, której obecnie jest kuratorem. „Kiedy otrzymujesz patronat muzeum… daje to znacznie większą wiarygodność” – mówi. „Nagle ludzie zaczynają mieć zupełnie inny pogląd na to, że faktycznie jest to część czegoś ważnego. Nasza kultura i nasze dziedzictwo”.
10 gier, które składają się na pierwszą partię tłumaczeń i reedycji, zostało wybranych ze względu na ich znaczenie historyczne. Uchwycili część późnych lat 80. w ówczesnej Czechosłowacji, sowieckim państwie satelickim. W jednym, Kredens, tytułowy sowiecki major walczy z Rambo w Wietnamie. „Nie chcę powiedzieć [it was] przeciwko reżimowi, ale to bardzo wywrotowe” – mówi Brojo.
Jeden z programistów za KredensStanisław Hrda był również zaangażowany w projekt przekładu i konserwacji. Miał 16 lat, kiedy wraz z kilkoma przyjaciółmi opublikował Kredens po zafascynowaniu amerykańskimi filmami, które przekroczyły granicę na taśmach VHS. „Ta gra robi żarty [about] reżim… i armia sowiecka” – mówi. „Trudno wygrać. Więc kiedy grasz, Rambo zabije cię 10 razy, ponieważ [were] nie miałeś szczęścia i dokonałeś złego wyboru. To było bardzo zabawne dla moich przyjaciół.”
Dziesięć może to zaniżać — w moim eksperymencie z Szatoczyn, sowiecki żołnierz stracił życie na kilka makabrycznych sposobów, w tym został zmiażdżony o rafę koralową w ciągu zaledwie kilku minut od rozpoczęcia gry. Hrda zintegrował również jajko wielkanocne z grą, w której przypisanie klawiszy „KGB” jako elementów sterujących pozwoliłoby graczowi grać jako sam Rambo.
Tworzenie gier było wówczas przede wszystkim hobby nastolatków. Ponieważ gry nie były sprzedawane w sklepach, nie było szans na zarobienie na tym pieniędzy. Hrda i inni dzielili się tymi grami z przyjaciółmi dla rozrywki, a nie dla zysku. W jednym punkcie, Kredens trafił w ręce Františka Fuki, dewelopera z Pragi, który wcześniej zainspirował Hrdę i jego przyjaciół. W słowach Hrdy powiedział im: „Tak, zrobiliście taką fajną, zabawną grę, ale bądźcie przygotowani i weźcie ze sobą szczoteczkę do zębów, ponieważ kiedy policja przyjdzie was złapać, musicie być gotowi”. Hrda śmieje się, gdy to mówi, ale przyznaje, że po tym „trochę się bał”.
Ale on i jego przyjaciele nadal tworzyli gry, nazywając siebie Sybilasoft. Po aksamitnej rewolucji w 1989 roku, która doprowadziła do bardziej demokratycznych rządów i powstania gospodarki rynkowej w Czechosłowacji, 18-letni Hrda stworzył prawdziwą firmę do sprzedaży gier. Jak mówi, mając już dostępne finansowanie, programiści z całej Czechosłowacji byli w stanie stworzyć „gry bardzo wysokiej jakości dla ZX Spectrum”. Ale na Zachodzie ludzie przenieśli się na bardziej zaawansowane komputery, pozostawiając kreacje Hrda, Fuka i innych wyłącznie w Europie Wschodniej.
Ale kilka lat temu Hrda był zaangażowany w wystawę w Muzeum Designu, która pokazywała te gry z lat 80., pozwalając ludziom grać w nie na oryginalnym sprzęcie. Zaplanowano więcej wystaw — zanim COVID stanął na drodze. Brojo nazywa tę witrynę internetową „rodzajem kopii zapasowej wirtualnej wystawy, ale mówi również, że jest zadowolony, że może ona stanowić początek bazy danych w miarę dalszego rozwijania projektu. Oprócz samych gier, które można uruchomić na emulatorach na nowoczesnych komputerach PC, są tam również obrazy sprzętu, grafiki z pudełek itp. z epoki. Brojo mówi, że jego kolejnym celem jest dodanie skanów słowackich magazynów o grach z lat 80. i 90.
Wraz z tłumaczeniami serwis udostępnia gry także szerszej publiczności. Brojo mówi, że zespół miał szczęście, że większość tej pracy została wykonana przez społeczności fanów ZX Spectrum, takie jak Obliczenia widmowe, więc nie musieli dużo ratować z kaset i tym podobnych. A znalezienie oryginalnych programistów w celu uzyskania ich pozwolenia było zwykle proste. „Większość społeczności była bardzo przyjazna, więc wielu autorów zna innych autorów i udało im się nas z nimi skontaktować” – mówi.
Trudną częścią było rozmontowanie gier, tak aby słowacki tekst można było zastąpić angielskim. Programista Slavomír Labský i koordynator tłumaczeń Marián Kabát opisali niektóre ze swoich doświadczeń w poście na stronie Strona Słowackiego Muzeum Wzornictwa. Labský wyjaśnia swój proces rozkładania gier na części i zastępowania ich po dostarczeniu mu tłumaczeń, biorąc pod uwagę trudności, takie jak krótkie długości segmentów tekstu. Kabát opisał wyzwania związane z kontekstualizacją odniesień specyficznych dla epoki i miejsca, na przykład do popularnych śpiewaków ludowych.
Brojo mówi, że ma nadzieję, że w tych tłumaczeniach pojawią się niuanse gier, takie jak wywrotowe pisanie w Kredens. Z drugiej strony wspomina, że mecz z 1987 roku Pepsi Cola wydaje się być tym, który najbardziej interesuje osoby anglojęzyczne w mediach społecznościowych. Opracowany po części przez Fukę, stawia przed graczem zadanie kradzieży sekretnego przepisu na napój. Brojo wychodzi z założenia, że rozpoznawalność marki jest ciekawa zachodnich graczy. „To może być trochę dziwaczne, że znaliśmy Pepsi Colę na Wschodzie przed 1989 rokiem”, mówi. „Chociaż Pepsi Cola była w rzeczywistości jednym z najpopularniejszych napojów bezalkoholowych”. (Był sprzedawany w Związku Radzieckim od 1972 r.)
Ale historyczna wartość gier nie jest jedynym powodem ich udostępnienia. Zamiast tego Hrda chce po prostu, aby ludzie cieszyli się nimi tak, jak jego przyjaciele, kiedy je tworzył. “I [hope people] będzie się z nimi dobrze bawić, nawet jeśli te gry są bardzo stare – śmieje się. „Graj w dobre gry, a jeśli jesteś wystarczająco odważny, możesz wypróbować nasze”.